1. İslam’ın İlk Dönemlerinde Hattatlar (7.-11. Yüzyıl)
a. Kufik Hat Üstatları
Hattat İbn Huzeyme: İslam’ın ilk dönemlerinde Kufik hattı geliştiren ilk hattatlardan biridir.
Hattat İbn Mukle (886–940): Hat sanatında temel ölçüleri belirleyen ünlü hattattır. Arap harflerinin geometrik kurallarını belirleyerek hat sanatının temelini atmıştır.
İbn el-Bevvâb (10.-11. yüzyıl): İbn Mukle’nin ölçülerini geliştirerek Arap hattına büyük katkı sağlamış, nesih ve sülüs yazılarında çığır açmıştır.
b. Erken Dönem İranlı ve Bağdatlı Hattatlar
Yakut el-Mustasimi (13. yüzyıl): Aklâm-ı sitte (altı kalem) yazı türlerini geliştirmiş, nesih ve sülüs yazılarında önemli bir üslup kurmuştur. "Hattatların Kutbu" olarak anılır.
İbn-i Hilâl el-Katib: Küfe'de yetişmiş, çeşitli üslup ve yazı tarzlarını oluşturan erken dönem hattatlardandır.
2. Abbasi ve Selçuklu Dönemi Hattatları (8.-13. Yüzyıl)
Abdullah bin el-Me’mûn: Abbasi Halifesi el-Me’mûn’un kardeşi olarak hat sanatında önemli bir yere sahiptir.
Ali bin Hilal (İbn Bevvâb): Hem Bağdat'ta hem de diğer İslam coğrafyalarında tanınmış, celî ve nesih yazılarda gelişmeler sağlamıştır.
Yahya es-Sûfî: Nesih yazının geliştirilmesine katkıda bulunmuştur.
Mübarek el-Kufi: Selçuklular döneminde İran’da hat sanatını yaygınlaştırmıştır.
3. Osmanlı’nın Erken Dönem Hattatları (15.-16. Yüzyıl)
a. Osmanlı Hat Sanatının Kurucu Üstatları
Şeyh Hamdullah (1436-1520): "Kıbletü'l-küttab" unvanıyla anılır ve Osmanlı hat ekolünün kurucusudur. Aklâm-ı sitte yazı çeşitlerini Osmanlı üslubuna uyarlamış ve sülüs-nesih hattında ünlü eserler vermiştir.
Ahmet Karahisari: Şeyh Hamdullah’ın çağdaşı olarak farklı bir tarz geliştirmiş, hat sanatında yeni bir bakış açısı sunmuştur.
b. Osmanlı'nın Klasikleşme Dönemi Hattatları
Hafız Osman (1642-1698): Celî yazının ustası olup, hat sanatını zirveye taşımış, Osmanlı'da hattatlık okulunun önemli bir ismidir.
Şekerzade Mehmed Efendi: Hafız Osman’ın öğrencilerinden olup nesih ve sülüs yazılarda gelişmeler sağlamıştır.
Derviş Ali: Aklâm-ı sitte yazılarında ve celî yazıda tanınmış bir hattattır.
4. Osmanlı'nın Yükseliş Dönemi Hattatları (17.-18. Yüzyıl)
Mustafa Rakım Efendi (1758-1826): Sultan III. Selim ve II. Mahmud döneminde hat sanatını ileriye taşımış, celî sülüs yazıda yeni bir üslup geliştirmiştir.
Yesarizade Mustafa İzzet Efendi (1770-1849): Ta'lik hattını Osmanlı üslubuna uygun hale getirmiştir.
Kazasker Mustafa İzzet Efendi (1801-1876): Osmanlı’nın en büyük hattatlarından olup Ayasofya Camii yazılarını yazan hattattır.
Sami Efendi (1838-1912): Osmanlı’nın son döneminde yetişen ünlü bir hattattır, celî ve nesih yazılarda Osmanlı üslubunu korumuştur.
5. Geç Osmanlı ve Cumhuriyet’in İlk Dönemi Hattatları (19.-20. Yüzyıl)
Necmeddin Okyay (1883-1976): Hem Osmanlı hem Cumhuriyet döneminde aktif olmuş, yazı sanatında çeşitli yenilikler yapmıştır.
Mehmed Şefik Bey (1819-1880): Osmanlı’da sülüs ve nesih yazı türlerinde eserler vermiştir.
Hasan Rıza Efendi: Ayasofya’daki bazı yazıları yazmıştır.
Hamid Aytaç (1891-1982): Cumhuriyet döneminde hat sanatını yaşatan önemli hattatlardandır.
Macid Ayral (1891-1961): Sülüs, nesih ve diğer hat türlerinde eserler bırakmıştır.
6. Modern Dönem Hattatları (20. Yüzyıl ve Sonrası)
a. Türk Hat Sanatını Günümüze Taşıyan İsimler
Hasan Çelebi (1937-): Modern Türkiye'nin en ünlü hattatlarından olup birçok öğrenci yetiştirmiştir.
Davut Bektaş: Uluslararası üne sahip olup modern hat sanatının önde gelen isimlerinden biridir.
Mehmet Özçay: Hat sanatında çağdaş tarzlar geliştirmiştir ve uluslararası ödüller kazanmıştır.
Fuat Başar: Geleneksel Osmanlı üslubunu modern dönemde devam ettirmiştir.
Hüseyin Kutlu: Hat sanatını klasik Osmanlı tarzında sürdürmüş önemli bir hattattır.
Hat sanatında derin bir geçmişi ve köklü gelenekleri olan hattatların yalnızca bir kısmını içermektedir. İslam coğrafyasında farklı ekollerin etkisiyle sürekli gelişen hat sanatı, günümüzde de birçok genç sanatçının ilgisini çekmekte ve geleneksel yöntemlerle yeni tarzlar yaratılmaktadır.
Comments