Harekeler
- Ümit Coşkunsu
- 22 Eki 2024
- 2 dakikada okunur
Hat sanatı, İslam dünyasında önemli bir yere sahip olan güzel yazı sanatıdır. Arap harfleri kullanılarak estetik formlarda yazı yazmayı amaçlayan bu sanat, İslam kültüründe özellikle Kur'an-ı Kerim'in yazımında, cami süslemelerinde ve çeşitli sanat eserlerinde sıkça kullanılmıştır. Hat sanatında "hareke" terimi, Arap harflerinin okunuşunu belirleyen sesli işaretlere verilen addır. Hareke işaretleri, harflerin sesli okunmasını sağlar ve Arapça okuma-yazmada önemli bir rol oynar.
Hat sanatında kullanılan harekeler ve anlamları ise şu şekildedir:
1. Üstün (Fetha)
Sembol: ـَ
Anlamı: Harfin üzerine konulan bu küçük çizgi, harfin "e" veya "a" sesiyle okunacağını gösterir. Örneğin "بَ" harfi "ba" şeklinde okunur.
2. Esre (Kasra)
Sembol: ـِ
Anlamı: Harfin altına konulan çizgi, harfin "i" sesiyle okunacağını belirtir. Örneğin "بِ" harfi "bi" olarak okunur.
3. Ötre (Damma)
Sembol: ـُ
Anlamı: Harfin üzerine küçük bir v şeklinde işaret koyularak harfin "u" sesiyle okunması sağlanır. Örneğin "بُ" harfi "bu" şeklinde okunur.
4. Sükûn (Cezm)
Sembol: ـْ
Anlamı: Harfin harekesiz, yani sessiz okunacağını belirtir. Sükûn, bir harfin herhangi bir sesli harf olmaksızın okunduğunu ifade eder. Örneğin "بْ" harfi tek başına "b" olarak okunur.
5. Şedde
Sembol: ـّ
Anlamı: Şedde, bir harfin iki kez okunduğunu belirtir ve harfin üzerine konur. Bu işaret, harfin tekrarlanarak vurgu yapılmasını sağlar. Örneğin "بّ" harfi "bb" olarak okunur.
6. Med (Uzatma)
Sembol: ـٓ
Anlamı: Med işareti, harfin sesinin uzatılması gerektiğini belirtir. Özellikle Kur'an-ı Kerim'in kıraatinde ve hat sanatında harflerin uzatılması büyük bir estetik katkı sağlar. Örneğin "آ" harfi uzun bir "a" sesi ile okunur.
7. Tenvin
Anlamı: Arapçada kelimelerin sonuna eklenen bir işarettir ve kelimenin belirsiz bir anlam taşıdığını ifade eder. Üç çeşidi vardır:
Üstün tenvin (Fetha tenvini): ـً
Esre tenvin (Kasra tenvini): ـٍ
Ötre tenvin (Damma tenvini): ـٌ
Bu işaretler kelimenin son harfine eklenir ve "n" sesi vererek okunmasını sağlar.
Hat Sanatında Hareke Kullanımının Önemi
Hat sanatında harekeler, hem yazının estetik bütünlüğünü tamamlar hem de yazının doğru bir şekilde okunmasını sağlar. Hareke işaretleri sadece anlamı açık hale getirmez, aynı zamanda hat eserlerine ayrı bir güzellik ve denge katar. Hat ustaları, eserlerinde harekeleri özenle yerleştirerek yazının görsel dengesini ve ahengini sağlarlar. Ayrıca harekelerin yerleştirilmesi, harflerin boşlukları doldurmasında ve kompozisyonun tamamlanmasında kritik bir rol oynar.
Hat sanatı genellikle harekesiz yazılsa da, Kur'an ayetlerinin yazımında veya okunmasında hareke kullanımı oldukça yaygındır.
Comments